Σκάκι - Το παιχνίδι της ζωής

ΣΚΑΚΙ - ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 

Το σκάκι είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό παιχνίδι

 

         Βασισμένο στο άρθρο «Σκάκι και Εκπαίδευση», γραμμένο από τον Αμερικάνο ψυχολόγο John Artise, που έκανε δύο χρόνια μελέτες για την  συσχέτιση του παιχνιδιού σκάκι με την εκπαιδευτική διαδικασία.

            Ποια είναι η επίδραση που έχει το σκάκι στις μαθητικές επιδόσεις ενός παιδιού; Είναι η ενασχόληση με το σκάκι σε βάρος της εκπαιδευτικής διεργασίας; Δυστυχώς οι επιστήμονες που ασχολούνται με την εκπαίδευση έχουν τώρα τελευταία ερευνήσει την επίδραση των παιχνιδιών στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα την επίδραση που έχει το σκάκι.

            Όταν ένα σχολείο στην Πενσιλβανία έκανε μελέτες με  παιδιά που μαθαίνουν να παίζουν σκάκι τα αποτελέσματα των ερευνών ήταν τελείως απρόσμενα.  Η μελέτη εκτός από το σκάκι περιλάμβανε και άλλες δραστηριότητες όπως λύση προβλημάτων με Ηλεκτρονικό Υπολογιστή, δημιουργικό γράψιμο, διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων, θεατρικά παιχνίδια (role playing), κ.τ.λ.

            Στο τέλος η μελέτη έδειξε ότι σπουδαστές που ασχολούνταν με το σκάκι σε τακτικά διαστήματα, παρακολουθώντας μαθήματα σκακιού, είχαν βελτίωση στις σχολικές επιδώσεις κατά 17,3%, ενώ μαθητές που εμπλέκονταν με άλλες δραστηριότητες είχαν βελτίωση στης σχολικές επιδώσεις τους κατά 4,56%. Αυτό οδήγησε τον «Watson-Glaser Thinking Appraisal», (τον οργανισμό που ασχολείται με την παρακολούθηση των συμπερασμάτων της μελέτης) να οδηγηθεί στο συμπέρασμα, ότι το σκάκι βοηθάει υπερβολικά στην βελτίωση της κριτικής ικανότητας της σκέψης σε σχέση με άλλες μεθόδους βελτίωσης. Οι μελέτες και οι στατιστικές μετρήσεις που έγιναν σε διαφορετικές χώρες του κόσμου έχουν δείξει παρόμοια αποτελέσματα. Ακόμα το σκάκι έχει θετικά αποτελέσματα σε παιδιά με μαθησιακά προβλήματα. Εκείνο που εντυπωσιάζει όμως περισσότερο είναι το αποτέλεσμα που είχε το πείραμα που έκανε ο Maurice Ashley ένας αναγνωρισμένος δάσκαλος του σκάκι. Αυτός βρήκε κάποια παιδιά του «γκέτο» στις ΗΠΑ και μέσα σε μερικά χρόνια τους μετάτρεψε σε πρωταθλητές στο σκάκι.

            Υπάρχουν τέσσερις περιοχές όπου έχει βρεθεί ότι το σκάκι προσφέρει ιδιαίτερη βελτίωση. Αυτές είναι 1. Λογική, 2. Μνήμη, 3. Ικανότητα Ανάλυσης, και 4. Ικανότητα Αναγνώρισης Διαφορετικών Μορφών και κανόνων (Pattern Recognition)

1. Λογική

    Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι λογικής. Ο σκακιστής πρέπει να σκεφτεί ποια είναι η αιτία και το αποτέλεσμα για κάθε κίνηση που έχει να κάνει. Είναι γνωστή η αντιπάθεια αυτών που ασχολούνται με το σκάκι για το τυχαίο. Αυτό διδάσκει τον σπουδαστή να εξετάζει αντικειμενικά τις καταστάσεις και αυτή η αντικειμενικότητα της σκέψης είναι από τα βασικά στοιχεία της λογικής.

2. Μνήμη

   Το σκάκι έχει σημαντική επίδραση στη μνήμη. Ο μύθος ότι η μνήμη δεν μπορεί να βελτιωθεί κυριαρχεί ακόμα και στις μέρες μας. Νέες έρευνες που έχουν γίνει μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν δραστηριότητες που βοηθούν την ικανότητα της μνήμης. Ο λόγος που το σκάκι βοηθάει στη μνήμη είναι ο εξής: Μετά από τις πρώτες κινήσεις από ένα παιχνίδι σκάκι υπάρχει ένας άπειρος αριθμός κινήσεων που μπορούν να γίνουν ( Οι Υπολογιστές έχουν προσδιορίσει αυτό τον αριθμό με 36 ψηφία). Σε αυτές τις περιπτώσεις ο σπουδαστής του σκάκι πρέπει να αναγνωρίσει ποιες είναι οι βασικές στρατηγικές ιδέες που βασίζονται σε άλλες παρτίδες που έχουν προηγουμένως μελετηθεί. Η κατάκτηση αυτής της ικανότητας έχει οδηγήσει τους μαθητές σε υψηλότερες επιδόσεις σε τομείς, όπως είναι τα μαθηματικά και η ικανότητα έκφρασης, κυρίως επειδή αυτοί οι ικανότητες εξαρτιούνται από τη μνήμη.

3. Ικανότητα Ανάλυσης και Ενημέρωσης

  Ένας βασικός κανόνας της στρατηγικής λέει ότι προκειμένου να καθορίσεις τους στόχους σου πρέπει να αναλύσεις το περιβάλλον. Έτσι και στο σκάκι ο σκακιστής θα πρέπει να μάθει να είναι σε θέση να αναλύσει μία παρτίδα. Να δει τα αδύνατα και τα δυνατά σημεία που έχει αυτός και ο αντίπαλος του. Αυτά βέβαια πρέπει να τα συνδυάσει με ιδέες που έχει προηγουμένως μελετήσει. Το να είναι σε θέση να ενημερώνεται συνεχώς για τις  καινούριες στρατηγικές ιδέες θα τον φέρει σε πλεονεκτικότερη θέση σε σχέση με τους αντιπάλους του. Ο σπουδαστής του σκάκι θα ανακαλύψει, ότι πρέπει να κάνει την δικιά του έρευνα, προκειμένου να βελτιωθεί.

   4. Ικανότητας να ξεχωρίζει διαφορετικές μορφές και κανόνες

  Μία από τις ικανότητες που αποκτάει ο σπουδαστής στο σκάκι είναι αυτή του να αναγνωρίζει τις διαφορετικές μορφές και κανόνες που υπάρχουν. Ένας σκακιστής που έχει παίξει πολλές παρτίδες σκάκι θα είναι σε θέση να αναγνωρίζει διαφορετικές μορφές με μεγάλη ταχύτητα. Στον επαγγελματικό χώρο αυτή η ικανότητα φαίνεται να είναι πολλές φορές αποφασιστική.

    Οι μελέτες και οι στατιστικές μετρήσεις που έγιναν σε διαφορετικές χώρες του κόσμου έχουν δήξει παρόμοια αποτελέσματα:

Έρευνες στην πρώην Σοβιετική Ένωση

     'Ερευνες που έχουν γίνει στην πρώην Σοβιετική Ένωση έχουν δείξει ότι, 16 περιοχές όπου ένας μαιτρ στο σκάκι έχει σε μεγάλο βαθμό είναι: 1) Μία καλή φυσική κατάσταση και μία καλή υγεία γενικότερα, 2) Γερά νεύρα, 3) Αυτοέλεγχο 4) Ικανότητα κατανομής της προσοχής πάνω σε πολλούς παράγοντες, 5) Ικανότητα κατανόησης δυναμικών σχέσεων, 6) Ικανότητα αφοσίωσης και προσήλωσης, 7) Ένα υψηλότερο βαθμό διανοητικής ανάπτυξης, 8) Ικανότητα να σκέφτεται αντικειμενικά, 9) Δυνατή μνήμη πάνω σε θέματα που αφορούν το σκάκι, 10) Δυνατή ικανότητα σύνθεσης και φαντασίας, 11) Συνδυαστική Ικανότητα, 12) Πειθαρχημένη ικανότητα θέλησης,      13) Δημιουργική ικανότητα, 14) Αυτοπεποίθηση

Σχολικό Σκάκι

    Στην Νέα Υόρκη ξεκίνησε ανάμεσα στο 1986 και στο 1990 ένα σχολικό πρόγραμμα εκμάθησης σκάκι σε περισσότερα από 3000 παιδιά, σε περισσότερα από 100 σχολεία. Ο Christine Palm βασισμένος στην εμπειρία που είχε από αυτό το πρόγραμμα υποστηρίζει τα εξής:
-Το σκάκι βοηθάει τα παιδιά στο να έχουν καλύτερα αποτελέσματα ειδικά στο μάθημα των Μαθηματικών και της Γλώσσας.

- Βοηθάει τα παιδιά να αποκτήσουν ομαδικό αίσθημα, ενώ δίνει έμφαση στις ικανότητες του ατόμου.
- Διδάσκει την αξία της σκληρής δουλειάς, της συγκέντρωσης και βοηθάει τα παιδιά να αισθάνονται ότι πρέπει να εκπληρώσουν αυτά που αναλαμβάνουν, δημιουργεί το αίσθημα της αυτοπεποίθησης.

- Βοηθάει τα παιδιά να καταλάβουν πως είναι υπεύθυνοι των πράξεων τους και ότι πρέπει να δέχονται τις συνέπειες των πράξεών τους.

- Βοηθάει τα παιδιά να κάνουν το καλύτερο για να κερδίσουν ενώ τους κάνει να αποδέχονται την ήττα τους (είναι γνωστό ότι στο σκάκι όταν χάνεις πάντα υπάρχει κάποια αιτία για αυτό εάν ανακαλύψεις τους λόγους που έχασες θα είσαι πραγματικά νικητής),

 - το σκάκι προβάλλει ένα διανοητικό πεδίο όπου οι μαθητές μπορούν να εκφράσουν την ενεργητικότητα και την  επιθετικότητα τους με αποδεκτό τρόπο ( με άλλα λόγια απομακρύνει τους μαθητές από τη βία και την εγκληματικότητα – αυτή είναι μία από τις κύριες αιτίες που οδήγησε τους Αμερικάνους να εισάγουν το σκάκι στα σχολεία τους ),

- μπορεί να κάνει ένα παιδί πιο ενθουσιωδη για την σχολική δραστηριότητα, βελτιώνει υπερβολικά την ικανότητα παρακολούθησης που έχουν τα παιδιά, επιτρέπει στα κορίτσια να ανταγωνιστούν με τα αγόρια με έναν μη απειλητικό και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο,

- βοηθάει τα παιδιά να αποκτήσουν φίλους πιο εύκολα, προβάλλοντας έναν ασφαλή χώρο συνάθροισης και συζήτησης,

- βοηθάει τους μαθητές να έλθουν πιο κοντά  στους δασκάλους και αντίστροφα,

- δίνει στους μαθητές ένα κατανοητό σημάδι για τις δικές τους υποχρεώσεις.

- Τέλος το σκάκι δίνει ένα συμπαγή τρόπο για να εξέλθουν από τις δυσκολίες της ζωής και από την έλλειψη πίστης στον εαυτό μας.